Mithras?

Mithras was oorspronkelijk een godheid uit het Perzische pantheon. Tijdens het Hellenisme werd hij de centrale figuur in een mysteriecultus waarmee de Romeinen in Klein Azië in contact kwamen. In de eerste eeuw kwam de mithrascultus in Rome terecht, waar bizarre oosterse religies op dat moment een rage waren (o.a. ook de Isiscultus en het Christendom).
De aanhangers van Mithras vierden geheime riten in verborgen tempels, zogenaamde mithrea, half ondergrondse, overwelfde ruimtes waar geen daglicht binnendrong. In Italië, vooral in Rome en in de oude havenstad Ostia zijn heel wat mithrea teruggevonden. Vaak werd er later een christelijke kerk bovenop gebouwd. Het Christendom was de grote concurrent van de Mithrascultus. De christelijke symboliek vertoont echter opvallend veel gelijkenissen: de centrale gebeurtenis die telkens weer herdacht wordt is het offer dat gebracht wordt door de godheid; uit het vergoten bloed ontstaat nieuw leven; het offer van de godheid wordt telkens weer door de gelovige gemeenschap herdacht door een rituele maaltijd waarbij wijn gedronken wordt; wie de mysteries van het geloof beleidt krijgt het eeuwige leven; … Er zijn uiteraard ook radicale verschillen. Terwijl het Christendom een geloof van prediking aan de massa was, was de Mithrascultus voorbehouden aan kleine geheime broederschappen.
Er waren zeven stappen van inwijding, waarvoor de wijdeling telkens een bizar, soms angstaanjagend ritueel moest ondergaan. De elementen water, vuur, lucht en aarde kwamen eraan te pas. Maar wat men precies moest doen is niet bekend. Dat moest immers geheim gehouden worden. Het weinige dat we toch weten heeft men kunnen afleiden uit archeologische vondsten, uit enkele afbeeldingen op fresco’s en mozaïekvloeren en uit wat christenen erover geschreven hebben (en dat is uiteraard zeer gekleurd).
De mithrea hadden altijd dezelfde opbouw. Ze leken helemaal niet op andere romeinse tempels maar waren verborgen ondergrondse ruimtes, vaak in woonhuizen of ambachtsalteliers. Wie niet wist waar ze waren kon ze moeilijk vinden. Het waren langwerpige ruimtes met tegen de zijwanden aan weerszijde ligbanken, zoals die gebruikelijk waren bij Romeinse banketten. Daartussen een centraal gangpad dat naar het altaar tegen de achterwand leidde. Tegen de achterwand was steevast de scène afgebeeld waarin Mithras de kosmische stier offert door hem de hals over te snijden. Het levengevende bloed sprenkelt op de grond. Een hond en een slang proberen het bloed dat uit de wonde gutst op te likken, terwijl een schorpioen met de testikels van de stier aan de haal wil gaan. Het zaad wordt echter op de eeuwig maagdelijke maan in veiligheid gebracht. Al deze figuren waren sterrenbeelden bij de Perzen. Links en rechts zijn vaak Cautes en Cautopates afgebeeld, twee dwergachtige figuren, de ene met een omhoog brandende fakkel, de andere met een fakkel die naar beneden brandt.
Op de vloer van het centrale gangpad waren soms met symbolen de zeven graden van inwijding weergegeven: raaf, bruid, soldaat, leeuw, Perziër, zonneloper, vader. Elk had zijn attributen die een rol speelden in de inwijdingsrituelen.
Enkele jaren geleden werd door archeologen ook in Tienen een mithreum gevonden, een ware sensatie onder archeologen omdat men tot dan toe dacht dat de Mithrascultus (behalve bij de soldaten, die kriskras door het Romeinse Rijk gestuurd werden) niet in onze streken was doorgedrongen. Op de tentoonstelling ‘Rituelen van leven en dood’ in het Tiense Museum Het Toreke zijn de vondsten te zien. Elke eerste zondag van de maand om 14u geeft een gids gratis uitleg.
Vind je dit allemaal nogal geheimzinnig? Dat is de bedoeling. Maar maak je geen zorgen: Mithras heeft het goed met je voor. Volg het spoor van zijn volgelingen en kom hun geheimen te weten. En win met je team een 'Romeins weekend'.